فعالیت‌های فوق برنامه به فعالیت‌هایی گفته می‌شود که با نظر و حمایت مدرسه در زمانی جدای از زمان کلاس‌های رسمی انجام می‌گیرند. این نوع فعالیتها در برنامه‌ی درسی دانش‌آموزان جایی ندارند و برای ایجاد انگیزه و تجربه و در عین حال مرتبط با موضوع درسی و همچنین مسائل پرورشی طراحی می‌شوند.
دامنه‌ی چنین فعالیت‌هایی محدود به فضای مدرسه نیست و به بیرون از مدرسه نیز در قالب اردوی دانش‌آموزی توسعه پیدا می‌کند. این فعالیتها را الزاماً مدیران و معلمان طراحی نمی‌کنند بلکه دانش‌آموزان و اولیای آنها نیز می‌توانند در تصمیم‌گیری‌ها سهیم باشند.
اهمیت و ضرورت شرکت در فعالیت‌های فوق برنامه
فعالیت‌های فوق برنامه مدارس را باید به‌خاطر اصلاح یا رفع نواقص و نارسایی‌های نظام تربیتی و همچنین جبران کمبود وقت مهم دانست و آنها را جدی تلقی کرد. زیرا این نوع فعالیتها مرزهای یادگیری را گسترش می‌دهند. چنین فعالیت‌هایی توسعه‌ی مهارتهای زندگی و فرایند یادگیری و آموزش را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و دانش‌آموز را به‌سوی کشف مفاهیم جدید سوق می‌دهند. همچنین کاستی‌های موجود در آموزش و پرورش را نیز را جبران می‌نمایند.
فعالیت‌های فوق برنامه موجب می‌شوند آموزش از حالت یک‌طرفه و مونولوگ به حالت دوطرفه و دیالوگ تبدیل شود و دانش‌آموزان به فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهشی تشویق شوند تا بتوانند به کنجکاوی خود پاسخ دهند. ایجاد فضایی شاد و برقراری رابطه‌ای صمیمی بین دانش‌آموزان و کادر مدرسه از مزایای دیگر فعالیت‌های فوق برنامه محسوب می‌شود.
نظام آموزش و پرورش وظیفه‌ی مهمی را بر عهده دارد، زیرا باید دانش‌آموزان را برای هماهنگی با شرایط متغیر دوران خود آماده سازد. ازآنجایی‌که این کار از عهده‌ی کتاب‌های درسی برنمی‌آید، ضررت بهره‌گیری از فعالیت‌های فوق برنامه بیشتر می‌شود. معمولاً در فعالیت‌های فوق برنامه می‌توان برای مهارت‌آموزی دانش‌آموزان برنامه‌ریزی کرد.
مهم‌ترین نواقص و کاستی‌ها در مسیر تحقق اهداف آموزش و پرورش
- بی‌توجهی به ابعاد شخصیتی دانش‌آموزان: تراکم مطالب کتاب درسی و تعطیلات پی‌درپی مدرسه و به‌تبع آن کمبود وقت در طول سال باعث می‌شود فقط از نظر آموزش به دانش‌آموزان رسیدگی شود و به پرورش توجه لازم نشود. یکی از موارد مهمی که نیاز به‌دقت و رسیدگی دارد مسئله‌ی بُعد شخصیتی دانش‌آموزان است که کاستی‌هایش با شرکت در فعالیت‌های فوق برنامه مرتبط جبران می‌شود.
- وجود مشکلات تربیتی در مدرسه و جامعه: با به‌روز شدن فناوری، اطلاعات به‌راحتی در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرند. اگر از تکنولوژی به‌درستی استفاده نشود و راهکار کردن صحیح با آن آموزش داده نشود، موجب بروز مشکلات تربیتی و اخلاقی در بین دانش‌آموزان می‌شود؛ بنابراین با شرکت‌دادن دانش‌آموزان در این فعالیتها می‌توان مسائلی ازاین‌دست را تا حد زیادی حل‌وفصل نمود.
- بی‌توجهی به توسعه‌ی مهارت‌ها: متأسفانه مدارس به حدی درگیر نمره‌آوری دانش‌آموزان شده‌اند که از توجه به مهارتهای دانش‌آموزان و توسعه‌ی آنها غافل مانده‌اند. به همین دلیل شرکت در فعالیت‌های فوق برنامه مدرسه‌ی قرآنی دخترانه‌ی گلهای فاطمیه فرصتی مناسب برای گسترش مهارتهای دانش‌آموزان است.
- بی‌توجهی به نیازهای بومی و منطقه‌ای: ازآنجایی‌که هر منطقه و شهری شرایط فرهنگی، آداب‌ورسوم خاص خود را دارد، ممکن است امکاناتِ هنری و مهارتی در همه‌ی شهرها یکسان نباشد. به همین منظور آموزش و پرورش نمی‌تواند هنر یا مهارت خاصی را در مدارس اجباری کند؛ بنابراین با شرکت دانش‌آموزان در فعالیت‌های فوق برنامه می‌توان امکانات هنری و مهارتی خاص هر منطقه را برای آنان فراهم نمود.
مهم‌ترین اهداف فعالیت‌های فوق برنامه در دبستان دخترانه گلهای فاطمیه
کسب مهارت‌هایی که در ادامه می‌آیند با شرکت در فعالیت‌های فوق برنامه دبستان و پیش‌دبستانی دخترانه‌ی گلهای فاطمیه امکان‌پذیر است.
درونی‌سازی مفاهیم و کاربرد آنها در زندگی واقعی:
دانش‌آموزان با شرکت در این فعالیتها درک و فهم خود را از یادگیری زیاد می‌کنند. آموزش مهارتهای مختلف می‌تواند در زندگی حال و آینده‌ی دانش‌آموزان کاربردهای فراوانی داشته باشند. درونی‌سازی و تکمیل فرایند یادگیری با استفاده از انتقال دانش و تجربه در عرصه‌های تحصیلی، فرهنگی، هنری، شغلی، اجتماعی و سایر ابعاد زندگی به کمک دانش‌آموزان خواهد آمد.
بهبود و به‌روز کردن فرایند ذهنی و یادگیری:
دانش‌آموزان با شرکت در فعالیت‌های فوق برنامه دبستان و پیش‌دبستانی قرآنی گلهای فاطمیه دانش و اطلاعات جدیدی کسب می‌کنند که باعث رشد ذهنی آنها شده و سرعت یادگیری آنها را افزایش می‌دهد.
بسترسازی برای درک تفاوت‌های فردی و پرورش مهارت دانش‌آموزان:
شرکت در فعالیت‌های فوق برنامه سبب می‌شود تفاوت‌های فردی بین دانش‌آموزان مشخص شود و اولیای و مربیان به آنها توجه کنند. شناخت این تفاوت‌ها کمک می‌کند برنامههای تشویقی دانش‌آموزان بادقت بیشتری انجام شود. به‌طوری که سایر دانش‌آموزان انگیزه‌ی خود را از دست ندهند و همواره برای رسیدن به تشویق موردنظر تلاش کنند.
مشخص‌شدن تفاوت‌های دانش‌آموزان با یکدیگر، در پرورش استعدادهای آنها نقش بسزایی دارد. این کشف که با فعالیت‌های فوق برنامه به دست می‌آید، فضایی ایجاد می‌کند که دانش‌آموزان از همان ابتدا مسیر هدف خود را بیابند. انتخاب هدف و مسیر درست باعث می‌شود دانش‌آموزان در آینده از انتخاب رشته و کار پشیمان نشوند و در وقت و هزینه نیز صرفه‌جویی شود.
زمینه‌سازی برای توسعه‌ی مهارتهای زندگی:
مهارتهای زندگی عبارت‌اند از مجموعه توانمندی‌هایی که فرد را قادر می‌سازند با برقراری ارتباط با دیگران، غلبه بر چالش‌ها و تغییر شرایط به‌ظاهر بد، سازگاری لازم را کسب نماید. همچنین بتواند در جهت رفع نیازهای خود و اطرافیان تلاش کند. مهارت‌هایی مانند خودشناسی، تفکر خلاق، تفکر انتقادی، همدلی، ارتباط بین‌فردی، تعهد، قدرت تصمیم‌گیری درست، کنارآمدن با هیجانات و فشارهای روانی جزو این دسته قرار می‌گیرند.
انواع فعالیت‌های فوق برنامه در گلهای فاطمیه
شناخت این فعالیتها به شما عزیزان در انتخاب مدرسه‌ی مناسب برای دختران دلبندتان کمک می‌کند. هر مدرسه بسته به اهداف آموزشی و پرورشی خود اقدام به برگزاری کلاس‌های فوق برنامه می‌نماید.
تهیه‌ی روزنامه‌دیواری:
این فعالیت می‌تواند زمینه‌ی تحقیق و پژوهش را برای دانش‌آموزان در موضوعات مختلف از جمله سیل، زلزله، رانش زمین، آتش‌فشان، مسائل بهداشتی، اخلاقی، ایمنی و غیره را همراه با ارائه‌ی تصاویر آنها فراهم کند. همچنین با استفاده از اطلاعاتی مانند زندگی‌نامه‌ی دانشمندان، تاریخچه‌ی سیارات، شناخت دستگاه‌های بدن و بیماری‌ها، نحوه‌ی کار ماشین‌های ساده و پیچیده و کاربرد آنها می‌توانند گزارشاتی را تهیه و به دیگران ارائه کنند.
مصاحبه‌ها:
دانش‌آموزان از طریق مصاحبه با سالمندان، پزشکان، دانشجویان، مهندسان، برق‌کاران، کارشناسانِ بهداشت و محیط‌زیست و غیره می‌توانند گزارشی را به‌صورت نوشته یا فیلم تهیه کنند.
ساخت مدل‌ها:
دانش‌آموزان می‌توانند انواع مدل‌های اتمی و مولکولی را با وسایل ساده مانند توپ، ساچمه، خمیر مجسمه‌سازی و گِل رُس بسازند یا حتی حرکت ماه و زمین و خورشید را با استفاده از اجسام کروی مانند توپ نشان دهند.
همچنین فعالیت‌های فوق برنامه می‌تواند شامل بازدید از انواع کارخانه‌ها مثل، کارخانه‌ی داروسازی، تولید پارچه، ماشین‌سازی، کارخانه‌های وسایل برقی، موزه و غیره نیز باشد.
سخن آخر
متأسفانه تنها هدف مدارس آموزش‌دادن شده است. درواقع هدف آنها ایجاد شرایطی مناسب برای یادگیری دانش‌آموزان شده است. مدارس به‌ویژه مقاطع ابتدایی محل کشف و بروز استعدادهای دانش‌آموزان و تمرین و تثبیت آنها هستند. مدیران و معلمان در برنامههای یادگیری و بهبود کیفیت آنها نقش چشمگیری دارند. کیفیت، چیزی نیست که بتوان به مدارس تزریق کرد بلکه تحقق آن به مشارکت صادقانه‌ی همه‌ی کارکنان مدرسه، اولیا و دانش‌آموزان نیاز دارد. به همین جهت نیاز است تا برنامههای پرورشی نیز در دستور کار قرار گیرند و با جدیت دنبال شوند.
ذهن دانش‌آموزان نباید فقط مکانی برای انباشتن اطلاعات و محتویات کتاب‌ها باشد. مدیران، معلمان و اولیا باید به رشد همه‌جانبه‌ی دانش‌آموزان توجه کنند. اکنون که به یاری خدا و همت مدیران و معلمان دبستان و پیش‌دبستانی گلهای فاطمیه زمینه‌ی انجام فعالیت‌های فوق برنامه ایجاد شده است، با تشویق دانش‌آموزان به شرکت در این فعالیتها می‌توان به رشد علمی و فرهنگی و هنری آنها کمک شایانی نمود.