در این مطلب از مجموعه مطالب مدرسه قرآنی گلهای فاطمیه قصد داریم به‌طور مفصل درباره‌ی توحید صحبت کنیم. این‌که توحید یعنی چه و چگونه می‌توانیم آن را در زندگی خود به کار ببندیم. با درک مفهوم توحید می‌توانیم خداوند متعال را بهتر بشناسیم و بنده‌ی بهتری برای او باشیم.
معنای توحید
توحید در دین مبین اسلام از جمله آموزه‌های بسیار مهم است و معنای آن "ایمان قلبی به یگانگی خداوند و نفی هرگونه شریک برای او" است.
وقتی از "ایمان قلبی" صحبت می‌کنیم یعنی هم در کلام و هم در عمل باور داریم که خداوند یکتا و بی‌همتا است. نسبت دادن هرچیزی به خداوند جزئی از شرک به حساب می‌آید زیرا فقط یک خدا وجود دارد که آسمان‌ها، زمین و هرآنچه در آنها است متعلق به اوست و ما فقط او را عبادت می‌کنیم. به آیه‌ی زیر توجه کنید:
قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ (آیه 1 سوره اخلاص)
بگو: حقیقت این است که خدا یکتاست.
خداوند دارای صفات کمال است، او بی‌مانند، بری از تغییر و نیز خالق یگانه و بی‌شریک عالم است، خداوند جهان هستی را آفریده و آن را اداره می‌کند. دانش خداوند کامل است و بر هرآنچه در آسمان‌ها و زمین می‌گذرد آگاهی دارد؛ همه آفریدگان باید او را پرستش کنند و او از پرستش بندگان خود بی‌نیاز است.
به مثال زیر توجه کنید:
شما به عنوان دانش‌آموز و انسان زندگی می‌کنید. همیشه به یاد داشته باشید که در هر شرایطی خداوند مراقب شما است. در مواقع سختی و یا راحتی بهتر است خداوند را به یاد بیاورید و از او بابت تمامی نعمت‌ها سپاسگزار باشید. همچنین ایمان داشته باشید که خداوند مورچه‌ی کوچکی را که دانه در دهان حمل می‌کند می‌بیند و مراقب او نیز است. هر آنچه توسط خداوند خلق شده باشد (کل جهان هستی) تحت نظارت خداوند است و مورد توجه او قرار می‌گیرد.
حال که معنای توحید را درک کرده‌اید بهتر است در مورد کلمه‌ی توحید نیز صحبت کنیم.
لا اله الاّ اللّه چه معنایی دارد؟
در حقیقت کلمه‌ی توحید یا لا اله الاّ اللّه اصلی‌‌ترین شعار دین مبین اسلام است. درک مفهوم لا اله الاّ اللّه تمام آنچیزی است که برای ایمان و عمل به توحید نیاز داریم. کلمه‌ی توحید را روزانه چندبار تکرار کنید. تمام ذکرهایی که بر خداوند می‌گویید مبارک بوده و تاثیرات مادی و معنوی بسیاری در کوتاه‌مدت و بلندمدت بر زندگی شما می‌گذارند.
لا اله الاّ اللّه
نیست خدایی مگر الله
درباره آثار فراوان ذکر لا اله الاّ اللّه روایات زیادی مطرح شده است؛ از جمله در روایت مفصلی از امام جعفر صادق (ع) درباره اهمیت ذکر لا اله الاالله می‌خوانیم:
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ـ علیه‌السلام ـ قَال: ... فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ... مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِائَةَ مَرَّةٍ کَانَ أَفْضَلَ النَّاسِ عَمَلًا ذَلِکَ الْیَوْمَ إِلَّا مَنْ زَاد...؛
امام صادق (ع) فرمود: پیامبر اکرم (ص) فرمودند: کسی که صد بار ذکر لا اله الاّ اللّه را بگوید، در آن روز (که این ذکر را گفته ) از نظر عمل بهترین مردم است؛ مگر کسانی که بیش‌تر این ذکر را گفته باشند (که پاداش آنها بیش‌تر است).
رویکرد روایی و قرآنی به توحید
خداوند در کتاب آسمانی خود قرآن، اشارات بسیار زیادی به توحید داشته است. تعداد زیاد این اشارات نمایان‌گر ارزش والای توحید هستند. در تبیین ابعاد مختلف اندیشه‌ی توحید می‌توان به برخی از کلیدی‌ترین قالب‌های کاربرد آن توجه کرد. هر فرد مسلمان روزانه چندین مرتبه به هنگام اذان با جمله‌ی «اشهد ان لا اله الا اللّه» و «اللّه اکبر» به یگانگی و بزرگی پروردگار شهادت می‌دهد و در تشهد هر نماز خود با جمله‌ی «اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شریک له» به تکرار و یادآوری دوباره‌ی یگانگی پروردگار مـی‌پردازد.
موضوعات جامعی همچون خلقت مطلق خداوند از آن رو که در امر خلق شریک ندارد، در شمار مصادیق توحید جای می‌گیرد. سروری پروردگار در ملک و مالکیت بر هر آنچه در جهان وجود دارد، تنها بخشی از ملک الهی است. هر آنچه در آسمان‌ها و زمین است، نفع و ضرر آدمی و حتی روزی خلایق، همه در دست پروردگار است و نمونه‌ی آیات فراوانی در قرآن کریم از این امر نشان دارد. برخی از این آیات عبارت‌اند از:
قُل لاَّ أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعًا وَلاَ ضَرًّا إِلاَّ مَا شَاء اللّهُ وَلَوْ كُنتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لاَسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ إِنْ أَنَاْ إِلاَّ نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ (آیه 188 سوره اعراف)
بگو که من مالک نفع و ضرر خویش نیستم مگر آنچه خدا خواسته، و اگر من از غیب (جز آنچه به وحی می‌دانم) آگاه بودم بر خیر و نفع خود همیشه می‌افزودم و هیچ‌گاه زیان و رنج نمی‌دیدم، من نیستم مگر رسولی ترساننده، و بشارت دهنده گروهی که اهل ایمانند.
*
قُلْ مَن يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاءِ وَالأَرْضِ أَمَّن يَمْلِكُ السَّمْعَ والأَبْصَارَ وَمَن يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيَّتَ مِنَ الْحَيِّ وَمَن يُدَبِّرُ الأَمْرَ فَسَيَقُولُونَ اللّهُ فَقُلْ أَفَلاَ تَتَّقُونَ (آیه 31 سوره یونس)
مشرکان را بگو: کیست که از آسمان و زمین به شما روزی می‌دهد؟ یا کیست که گوش و چشمها عطا می‌کند؟ و کیست که از مرده زنده و از زنده مرده برمی‌انگیزد؟ و کیست که فرمانش عالم آفرینش را منظم می‌دارد؟ پس خواهند گفت: خدای یکتاست. به آنها بگو: پس چرا خدا ترس نمی‌شوید؟
*
إِنَّمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا وَتَخْلُقُونَ إِفْكًا إِنَّ الَّذِينَ تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لَا يَمْلِكُونَ لَكُمْ رِزْقًا فَابْتَغُوا عِندَ اللَّهِ الرِّزْقَ وَاعْبُدُوهُ وَاشْكُرُوا لَهُ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ (آیه 17 سوره عنکبوت)
و بدانید که شما به جای خدا بتهایی (جماد و بی‌اثر) را می‌پرستید و دروغی می‌سازید (که نام خدا بر آنها می‌نهید، اینک بدانید که) آنچه را جز خدا می‌پرستید قادر بر رزق شما نیستند، پس روزی را از نزد خدا طلبید و او را پرستید و شکر (نعمت) وی به جای آرید (و بدانید که باز) رجوع شما به سوی اوست.
پرستش خداوند (توحید عبادی)
توحید عبادی به معنای پرستش خداوند است. فقط از خداوند سپاسگزار باشید و از او طلب کنید. سلامتی و هرآنچه که از نعمت و ثروت این جهان در اختیار داریم، همه را خداوند به ما داده است. به همین جهت در نماز می‌گوییم: «اِیّاکَ نَعْبُدُ وَ اِیّاکَ نَسْتَعین» ((پروردگارا) تنها تو را می‌پرستیم، و از تو یاری می‌جوییم و بس).
این موضوع که باید خدا را پرستید و برای او شریکی قرار نداد در آیه‌ی 36 سوره نساء نیز آمده است:
وَاعْبُدُواْ اللّهَ وَلاَ تُشْرِكُواْ بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالجَنبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ إِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبُّ مَن كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا
و خدای یکتا را پرستید و هیچ چیزی را شریک وی نگیرید و نسبت به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و فقیران و همسایه دور و نزدیک و دوستان موافق و رهگذران و بندگان که زیردست تصرف شمایند نیکی کنید، که خدا مردم متکبّر خودپسند را دوست ندارد.
همچنین خداوند در قرآن به حضرت محمد (ص) فرمود که به رسولان پیش از وی نیز وحی شده است که جز پروردگار یکتا را نپرستند.
إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي (آیه 14 سوره طه)
منم خدای یکتا که هیچ خدایی جز من نیست، پس مرا (به یگانگی) بپرست و نماز را مخصوصا برای یاد من به پادار.
*
سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ (آیه 5 سوره القدر)
این شب (رحمت و) سلامت و تهنیت است تا صبحگاه.
سخن آخر
آشنایی با مفهوم توحید و ایمان همراه عمل به آن موجب شناخت هرچه بهتر ما از خداوند خواهد شد. این که خداوند آفریننده‌ی جهان هستی است و هیچ شریک و یا فرزندی ندارد به ما این امکان را می‌دهد تا قدرت و عظمتاو را درک و برای بهبود وضعیت زندگی خویش، فقط روی او حساب کنیم. داشته‌های‌مان را شکرگزار خداوند باشیم و خواسته‌های‌مان را تنها از او طلب کنیم. در نهایت به نحوی زندگی کنیم که خداوند از ما راضی باشد.