یکی از دغدغه‌های اساسی دانشآموزان ابتدایی که با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، زمان درست مطالعه است. آنها همیشه از والدین، مشاوران و معلمان خود می‌پرسند که چه موقع درس بخوانیم تا مطالب را به‌خوبی متوجه شویم تا بتوانیم نمرات بهتری کسب کنیم؟ جواب این سؤال برای همه یک‌سان نیست و نمی‌توان همه‌ی افراد را در یک گروه قرار داد. علاوه بر این اگر از همین سن پایین دانشآموزان را با نمرات و عملکرد آنها قضاوت کنیم تنها مسیر را برای آنها سخت‌تر کرده‌ایم.
تا به امروز، تحقیقات بسیاری دررابطه‌با مناسب‌ترین زمان برای مطالعه انجام شده و هرکدام از آنها زمان خاصی را معرفی کرده‌اند. اما نکته‌ی مهم این است بهترین زمان مطالعه برای هر فرد به عوامل مختلفی بستگی دارد. علاوه بر این، بهترین زمان برای هر شخص فقط با آزمون‌وخطا توسط خودش به دست می‌آید. از شما والدین گرامی درخواست داریم از همین سنین پایین زمان مناسب درس‌خواندن فرزندتان را با کمک خودش شناسایی و با ایجاد عادت صحیح درس‌خواندن به او در کنترل این روند کمک کنید.
چه نوع آدمی هستید؛ شب‌زنده‌دار یا چکاوک سحرخیز
برخی از افراد در هنگام شب انرژی فوق‌العاده زیادی دارند و اصطلاحاً قادرند کوه‌ها را جابه‌جا کنند. همین افراد در روز کارایی زیادی ندارند و اغلب خسته و بی‌حوصله هستند. به این دسته از افراد در اصطلاح رایج «شب‌زنده‌دار» گفته می‌شود. افراد شب‌زنده‌دار ترجیح می‌دهند شب‌ها کار کنند و روزها را به استراحت بگذرانند.
برخلاف شب‌زنده‌دارها، افرادی هستند که در روز انرژی زیادی دارند و در شب به پایین‌ترین کارایی خود می‌رسند و باید بخوابند. این افراد تمام انرژی خود را از شب تا صبح ذخیره می‌کنند و روزشان را پرانرژی آغاز می‌کنند. به این دسته از افراد «چکاوک» می‌گویند. چکاوک‌ها برخلاف شب‌زنده‌دارها ترجیح می‌دهند روزها را به کار بگذرانند و شب‌ها استراحت کنند.
منشأ اصلی این دسته‌بندی از کجا است؟
هر دو گروه شب‌زنده‌داران و چکاوک‌ها درست فکر می‌کنند و زمان مناسب خودشان برای بالاترین بازدهی را یافته‌اند. عوامل متعددی وجود دارد تا از یک فرد، چکاوکِ روز یا شب‌زنده‌دار بسازد. همچنین مطالعه در هرکدام از ساعات شبانه‌روز مزایا و معایب خاص خودش را دارد.
منشأ اصلی این عادت‌ها دوران کودکی است. بخشی از دوران کودکی افراد به قبل از مدرسه و مدتی نیز به بعد از ورود آنها به مدرسه اختصاص می‌یابد. ما در دبستان دخترانه گلهای فاطمیه در تلاش هستیم تا عادات صحیح مطالعه و درس‌خواندن را از همین دوران در وجود دانشآموزان نهادینه کنیم تا در آینده بتوانند اصولی زندگی کنند و با عادات غلط به‌سلامتی خود آسیبی وارد نکنند.
چگونه و چه موقع درس بخوانیم؛ راهکارها
همیشه به دانشآموزان ابتدایی به زبان ساده توصیه می‌شود که مطالعه‌ی تمام مطالب درسی‌شان را به شب امتحان موکول نکنند تا آرامش بیشتری را تجربه کنند. گاهی اوقات معلمین گرامی سر کلاس درس این مفاهیم را با شعر و داستان برای کودکان توضیح می‌دهند. برای افزایش آرامش کودکان راه‌کارهای دیگری نیز وجود دارد:
برنامه‌ریزی:
برای یادگیری بهتر دانشآموزان چه در شب و چه در روز برنامه‌ریزی کنید. برنامه‌ریزی با جزئیات کامل، باعث می‌شود برای مغز وقت محدودی باقی بماند و آن را وادار می‌کنید تا در زمان تعیین‌شده مطالعه را به پایان برساند. همچنین با کمک برنامه‌ریزی درست، از مقدار استرس کودکان می‌کاهید و آرامش بیشتری خواهند داشت؛ چراکه متوجه می‌شوند بالاخره کتاب را تمام خواهند کرد و جایی برای نگرانی وجود ندارد.
برنامه‌ریزی را تا جایی ادامه دهید که کودک خود بتواند مدیریت آن را در دست گیرد. حال باید از کنترل و برنامه‌ریزی مستقیم دست بردارید و بر روند کار او از دور نظار داشته باشید.
تنظیم نور اتاق:
در روز معمولاً نور خورشید به اتاق می‌تابد و نور کافی وجود دارد. اما در شب باید خودتان نور مناسب را فراهم کنید. زیرا نور کم باعث می‌شود چشمان کودک خسته شود.
مراقب تغذیه کودکان باشید:
مهم‌تر از چه موقع درس بخوانیم این است که در طول شبانه‌روز چه بخوریم؟ بهتر است کودکان از همین دوران ابتدایی به غذاهای سبک و البته پرانرژی در روز و وعده‌ی غذایی متناسب در شب عادت کنند. علاوه‌برآن، از قند ساده و کربوهیدرات‌های پیچیده در تغذیه کودکان اجتناب کنید.
زمانی که معده‌ی کودک پُر باشد کارایی مغز او کاهش می‌یابد و نمی‌تواند به‌درستی مطالعه کند؛ بنابراین به نوع و مقدار غذای کودکان در طول شبانه‌روز دقت کافی داشته باشید. همچنین توجه کنید که به مقدار کافی آب بنوشند تا بدنشان دچار کم‌آبی و خستگی مفرط نشود.
تحرک کودکان:
برای آنها زمان تعیین کنید. نیازی نیست این زمان‌بندی خیلی خشک و بدون انعطاف در نظر گرفته شود. بهتر است کودکان هر 30 الی 45 دقیقه یک‌بار از جای‌شان بلند شوند و کمی نرمش کنند یا به بدنشان کش‌‌وقوس دهند. این حرکت، موجب گردش جریان خون در بدن می‌شود و خستگی ذهن را کاهش می‌دهد. همچنین تا حد امکان آنها را به هواخوری ببرید و یا مکان مطالعه‌شان را عوض کنید تا سطح روحیه‌‌ی آنها افزایش یابد. این استراحت‌های کوتاه نه‌تنها مانع مطالعه نمی‌شوند بلکه کمک می‌کند تا کودکان کارایی بهتر و بیشتری داشته باشند.
مزایا و معایب درس‌خواندن در روز
همان‌طور که در بالا گفته شد مغز و بدن انسان در شب استراحت می‌کند و در روز بسیار سرحال است و آمادگی پذیرش مطالب جدید را دارد. یکی از مزایای روز، نور طبیعی خورشید است که علاوه بر سلامت بدن و کیفیت دید چشم‌ها، باعث دورشدن کسلی و هوشیارتر بودن مغز می‌شود. همین عامل سبب یادگیری بهتر و مؤثرتر خواهد شد.
از معایب مطالعه در روز، سروصدای آن است. در روز کودکان با مسائل زیادی سروکار دارند، با اعضای خانواده حرف می‌زنند و تصمیم‌‌های زیادی می‌گیرند. همه‌ی این‌ها باعث خستگی ذهن و بدن می‌شوند و بر کیفیت مطالعه و میزان یادگیری آنها اثرگذارند.
چه موقع درس بخوانیم؛ بهترین زمان مطالعه در روز
بسیاری از محققان معتقدند که روز و به‌خصوص «صبح» بهترین زمان برای درس‌خواندن است. زیرا شب‌ها مغز به‌اندازه‌ی کافی استراحت کرده و صبح سرحال و بدون خستگی است. در صبح توانایی مغز برای یادگیری چیزهای جدید بیشتر است و مطالب در مدت‌زمان طولانی‌تری در حافظه‌ی انسان باقی می‌ماند.
به همین دلیل است که بیشتر کلاس‌های مدارس نیز سر صبح برگزار می‌شوند.
سخنی با والدین
به کودکانتان سخت نگیرید و اجازه دهید تا طبق روش خودشان مطالعه کنند. این موضوع به‌خصوص در دوران ابتدایی اهمیت بسیار بیشتری برای آنها دارد. همان‌طور که گفته شد ساعت بدن انسان‌ها با یکدیگر متفاوت است اما در نهایت نوع عادت‌سازی است که در روند درس‌خواندن کودکان تأثیر دارد. تنها موردی که در این میان اهمیت دارد این است که کودکان در طول شبانه‌روز استراحت کافی داشته باشند، غذای مناسبی بخورند، به‌خوبی ورزش کنند و تحرک کافی داشته باشند، و ذهنشان در کنار شما والدین گرامی مملو از آرامش باشد. با رعایت این موارد مطمئن باشید که مطالعه‌ی کودکتان بالاترین بازدهی را خواهد داشت.