در این مطلب از مدرسه قرآنی گلهای فاطمیه قصد داریم در مورد تیک صحبت کنیم. در پاسخ به سؤال تیک چیست باید بدانید که تیکها یک سری حرکات عصبی غیر ارادی هستند که به علت‌های مختلفی به وجود می‌آیند.
تداوم این نوع حرکات می‌تواند برای فرد بسیار آزاردهنده شود. این نوع حرکات می‌تواند در هر قسمت بدن مانند دست‌ها، پاها، صورت، لب‌ها، چشم و ابروها و گردن رخ دهد. انجام این حرکات باعث آرامش موقتی فرد خواهد شد. همچنین در برخی از افراد دیده شده که قبل از انجام این حرکات، نسبت به آن قسمت از بدن خود احساس خاصی دارند.
انوع تیک
تیکها به دو دسته کلی تقسیم می شوند؛ تیک گذرا (موقت) و تیک مزمن. در تیک گذرا علائم در کمتر از یک سال از بین می‌روند ولی در نوع مزمن احتمال دارد علائم تیک تا چندین سال همراه فرد باشند. در مقاله‌‌ی انواع تیک؛ بهطور کامل نشانه‌ها و طبقهبندیهای جزئی از تیک بیان شده است.
اگر این حرکات تیک با اصوات و صداهایی نامفهوم و غیر ارادی همراه شوند سندرم تورت را به وجود می‌آورند. سندرم تورت نوع شدیدتری از تیک‌های مزمن است. قابل ذکر است که تیکها به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند. در ادامه بررسی خواهیم کرد که علائم و درمان انواع تیک چیست.
علائم تیک چیست
تیکها علائم مختلفی دارند و در هر فرد به صورت متفاوتی بروز می‌کنند. همچنین شرایطی مانند، خستگی، هیجان بیش از اندازه، تحریکات عصبی، حرارت و دمای نامطلوب محیط، کمبود خواب و استرس می‌تواند علائم تیک را شدیدتر کند. موارد زیر جزء شایعترین تیکهایی هستند که افراد از خود نشان میدهند:
- حرکات غیر ارادی در کل بدن (دست، پا، سر و...)
- ایجاد صداهایی غیر ارادی مانند سرفه کردن‌های بی مورد و صاف کردن گلو
- ایجاد شکلک‌های غیر ارادی مختلف در صورت
- تکان دادن سر
- پیچ دادن گردن
- چشمک زدن و بالا انداختن ابرو
دلایل ابتلا به تیک چیست
هنوز کسی نتوانسته تشخیص دهد که دقیقاً علت دقیق ابتلا به تیک چیست؟ به همین علت پزشکان حدس می‌زنند که تیک به احتمال زیاد دلایل مختلفی دارد. ناهنجاری‌های موجود در مغز و اختلال در نورون‌های عصبی می‌تواند یکی از علت‌های ایجاد تیک باشد. همچنین برخی تحقیقات نشان داده که امکان دارد علت ابتلا به تیک ارثی باشد. زیرا معمولاً دیده شده که حداقل یکی از افراد خانواده آنها مبتلا به تیک است.
به عنوان مثال در دوقلوهای تک زیگوتی یا همان دو قلوهایی که از یک تخمک تشکیل شده‌اند معمولاً اختلال تیک در هر دو فرزند وجود دارد. محققان عقیده دارند که برخی از تیکها می‌تواند به علت تقلید از باقی افراد باشد. عوامل عصبی مانند فشار روانی، اضطراب و افسردگی هم می‌تواند یکی دیگر از دلایل ایجاد تیکها باشد. زیرا افرادی که در معرض دلهره‌های شدید هستند به طور معمول دچار تیک می‌شوند. مانند افرادی که در شرایط شغلی بسیار استرس‌زا قرار دارند یا کودکانی که در فضای خانه تشنج اعصاب زیادی را تحمل می‌کنند. همچنین دیده شده که علائم افراد مبتلا به تیک در شرایط هیجانی و استرس‌زا شدیدتر بروز می‌کند.
در گذشته محققین و روانشناسان معتقد بودند که تیک نشانه‌ای بیرونی برای ابراز احساست سرکوب شده و درگیری‌های درونی فرد است. امروزه پس از تحقیقات گسترده‌ای که برای تشخیص اینکه علت تیک چیست، انجام شد آنها پی بردند، که یکی از دلایل اصلی تیک می‌تواند وراثت و ژنتیک باشد. همچنین متوجه شدند که تیک ترکیبی از عوامل محیطی و درونی فرد خواهد بود.
تشخیص تیک چگونه انجام میشود؟
تشخیص انواع تیک در مدارس بر عهده‌ی مشاورین است اما گاهی با یک جلسه مراجعه به روانشناس، روانپزشک یا پزشک عمومی نیز تیکها قابل تشخیص هستند. همچنین در برخی از موارد به علت پیچیدگی علائم، بیمار نیاز به آزمایشات و سیتیاسکن از مغز دارد تا پزشک بتواند بیماری را دقیق تشخیص دهد. البته یک سری از علائم وجود دارند که قبل از تشخیص تیک باید بررسی و چک شوند و در صورت وجود می‌توانند تأییدی بر وجود تیک باشند. قابل ذکر است که گاهی علائم تیک با سندرم تورت اشتباه گرفته میشود.
- فرد مبتلا باید حداقل مبتلا به چندین نوع تیک متفاوت باشد. به عنوان مثال چندین نوع تیک حرکتی یا تیک صوتی را با هم داشته باشد.
- شروع تیک معمولاً قبل از سنین 18 سالگی است.
- تیکها باید به صورت مداوم در روز اتفاق بیفتند.
- تیک باید حداقل 12 ماه ادامه داشته باشد.
- تیک نباید به علت مصرف داروی خاصی یا ابتلای فرد به بیماری مانند هانتینگتون یا انسفالیت باشد.
- فرد مبتلا به تیک نباید دارای عارضه‌های حرکتی باشد.
- فاصله میان دوره‌های بروز تیک نباید بیشتر از سه ماه باشد.
تیک در کودکان
معمولاً تیک در کودکان پس از مدتی و بدون مراجعه به پزشک از بین خواهد رفت. البته قابل ذکر است که تشخیص تیک در کودکی بسیار مهم خواهد بود. زیرا فهمیدن این موضوع کمک می‌کند تا معلمها و والدین کودک به این عارضه دامن نزنند و شرایط را بدتر نکنند. همچنین دانستن اینکه تیک چیست و در مواجه با آن باید چگونه عمل کرد اهمیت دارد. در بیشتر موارد با رفتار درست و ایجاد محیطی آرام برای کودک این گونه تیکها از بین خواهند رفت. ولی باید توجه داشته باشید که گاهی این تیکها ممکن است شدیدتر شوند و در نهایت به سندرم تورت تبدیل خواهند شد. پس حتماً علائم کودک خود را به صورت مداوم چک کنید و در صورت شدیدتر شدن تیک، به پزشک معالج مراجعه فرمایید.
همانطور که گفتیم علت ایجاد تیک هنوز کاملاً مشخص نیست. امکان دارد فشارهای موجود در مدرسه یا رفتار مربیان باعث ایجاد تیک در کودکان شود. البته فضای متشنج خانه یا بحث‌های والدین و رفتار اشتباه آنها با کودک هم می‌تواند یکی از دلایل مهم باشد.
توصیه به والدین در رفتار با کودک مبتلا به تیک
در ابتدا باید اطلاعات دقیقی در مورد اینکه تیک چیست و چگونه در مواجه با آن باید رفتار کنید کسب نمایید. سپس به کودک خود برای جلوگیری از بروز تیک فشار نیاورید زیرا این حرکات کاملاً غیر ارادی هستند. به او توضیح دهید که تیک چیست و چرا به وجود می‌آید. همچنین باعث نشوید که کودک بهخاطر تیک احساس خجالت کند. بهتر است کودک خود را تا حد امکان از فضای استرس‌زا و متشنج دور کنید. اگر اختلاف خانوادگی دارید، مشاجره‌های خود را دور از چشم فرزندتان انجام دهید. ساعت خواب و غذای کودک را منظم کنید و به او اطمینان دهید که این مشکل حل خواهد شد و تیکها گذرا هستند و هیچ علتی برای شرمساری او وجود ندارد.
تیک‌های کودکان به صورت خود به خودی و پس از گذشت مدت زمانی از بین خواهد رفت و نیاز به درمان دارویی ندارند. ولی قابل ذکر است که رفتار صحیح خانواده و مربیهای مدرسه می‌تواند تأثیر بسزایی در روند بهبود آن داشته باشد.
تیک در نوجوانان
چنانچه علائم تیک در دوران کودکی جدی گرفته نشوند این علائم به دوران نوجوانی منتقل خواهند شد. روند درمان در نوجوانان به دلیل تبدیل تیک به عادت کمی سخت‌تر است اما اگر توسط افراد متخصص انجام شود نتیجه بخش خواهد بود.
روشهای درمان اختلال تیک چیست
تیک‌های گذرا نیاز به درمان‌های خاصی ندارد. صرفاً پس از مدتی از بین خواهند رفت مانند تیکهایی که کودکان دچار می‌شوند. در ادامه دو روش درمانی برای تیک‌های شدیدتر را توضیح خواهیم داد.
1. تغییر رفتار
در این روش از فرد مبتلا می‌خواهند، هنگامی که تیک بروز می‌کند، به جای آن کار دیگری را انجام دهد. به عنوان مثال فرد می‌تواند به جای اینکه گلوی خود را صاف کند نفس عمیق بکشد. با اجرای مداوم این روش پس از مدتی احتمال دارد که تیک از بین رود. زیرا فرد کم کم عادت خواهد کرد که تیک خود را کنترل کند و پس از مدتی حتی امکان دارد که تیک خود را فراموش کند.
2. دارو درمانی
در این روش ابتدا باید تشخیص داده شود که علت دقیق به وجود آمدن تیک چیست. اگر تیک به علت اضطراب و استرس به وجود آمده باشد، مصرف داروهای ضد استرس یا آرام‌بخش تأثیر زیادی در از بین رفتن آن خواهد داشت. البته قابل ذکر است که این داروها توسط پزشک متخصص باید تجویز شوند و استفاده از آنها بدون مشورت با پزشک معالج می‌تواند آسیب‌های جبرانناپذیری را به فرد وارد کند.
رفتارهای اشتباه در کنترل تیک چیست
گاهی افراد با انجام روشهای اشتباه و غلط می‌خواهند تیک خود را کنترل کنند. مانند:
- مخفی کردن تیک با انجام حرکات دیگر
- مخفی کردن تیک به وسیله لباس، دست و...
- انجام ندادن حرکت تیک و به تأخیر انداختن آن
- انجام حرکاتی برای جلوگیری از بروز تیک. مانند راه رفتن و حرکت مداوم
- انقباض و سفت کردن تمام عضلات بدن یا ناحیهای که تیک دارد برای جلوگیری از انجام تیک
- انزوا و دوری از اجتماع به علت خجالت از بروز تیک
- تمرکز و فکر کردن زیاد برای جلوگیری از تیک.
- فکر کردن بیش از اندازه به اینکه تیک چیست، چرا به وجود آمده و شرمساری از وجود آن.
انجام این رفتارها نه تنها مانع بروز تیک نمیشود بلکه باعث تشدید تیک نیز خواهند شد. همچنین استرس شما را زیادتر خواهد کرد که این مسئله باز هم تیک را افزایش میدهد.
تیک در چه سنی بروز می‌کند
زمان بروز این اختلال در هر فرد بسته به اینکه علت به وجود آمدن تیک چیست و از نوع گذرا است یا مزمن متفاوت است. معمولاً تیک گذرا در سنین 4 تا 6 سالگی به وجود می‌آید و در سنین 10 تا 12 سالگی به اوج خود می‌رسد ولی چنین تیکهایی تا قبل از نوجوانی از بین خواهند رفت. اما تیک مزمن قبل از 18 سالگی به وجود می‌آید و علائم آن تا چندین سال (بین 4 تا 6) ادامه خواهد داشت.
کلام آخر
امیدواریم که با دانستن اینکه تیک چیست و اینکه راهکارهای مقاله با آن چگونه است توانسته باشیم آگاهی شما را در این رابطه افزایش دهیم. همانطور که گفتیم ایجاد تیک دلایل مختلف و متفاوتی دارد که بسیاری از آنها تاکنون ناشناخته باقی مانده‌اند. اما تحقیقات نشان داده که معمولاً علت ایجاد تیکها وراثت یا در معرض استرس‌های شدید قرار گرفتن است. همچنین سعی کردیم که روشهای درمانی مختلف را توضیح دهیم. بنابراین توصیه میکنیم در صورت بروز این اختلال در خود یا فرزندتان با روانشناس یا پزشک خود برای درمان آن مشورت نمایید.