قصه‌ها می‌توانند حاصل رویدادهای واقعی و یا تخیل ما انسان‌ها باشند. می‌توانند توسط پدر، مادر و یا پدربزگ، مادربزرگ و یا دوستان‌مان تعریف شوند. قصه می‌تواند حاوی نکات آموزشی، پند و یا هیجانی کاربردی باشد. به هر حال قصه هرچه که باشد برای کودکان و البته بزرگسالان دارای مزایای خاص به خود است. اما قصه زمانی برای کودکان ارزش آفرین خواهد بود که بدانیم چه قصه‌ای برای کودکان‌مان تعریف کنیم.
در این مطلب از مجموعه مطالب پیش‌دبستانی و دبستان قرآنی گلهای فاطمیه قصد داریم در مورد قصه و مزایای آن برای دانش‌آموزان عزیز صحبت کنیم. از اینکه ما را همراهی می‌کنید از شما سپاسگزاریم.
قصه چیست؟
قصه عبارت است از بیان وقایعی غالبا خیالی. موضوع اصلی قصه حوادثی است که کمتر در دنیای واقعی شاهد آنها هستیم و پیرامون مسائلی نظیر تکامل و تحول شخصیت‌ها می‌گذرد. این رویدادها و حوادث هستند که به موجب آنها قصه‌ها تولد می‌شوند. یکی از ویژگی‌های جذاب در قصه آن است که شخصیت‌های آن با حوادث پیش آمده دستخوش تغییر می‌شوند.
کاربرد قصه برای کودکان
کاربرد قصه و هدف از نوشتن آن بیشتر سرگرم کردن و جداسازی ذهن مخاطبین از دنیای اکنون و جلب توجه آنها به دنیای خیالی است که در آن شخصیت‌ها دست به اعمال شگفت‌انگیز و خارق‌العاده می‌زنند. به‌عنوان مثال در قصه‌های کودکانه حیوانات لب به سخن می‌گشایند و دست به اعمالی می‌زنند که در دنیای واقعی تنها انسان‌ها از پس آنها بر می‌آیند. یا اینکه اسباب‌بازی‌ها نقشه می‌کشند تا از اتاق کودک فرار کنند.
از دیگر کاربردهای قصه برای کودکان می‌توان به مواردی مانند؛ به خواب رفتن کودکان، انتقال مفاهیم آموزشی و پرورشی، افزایش علاقه و روحیه‌ی کتاب‌خوانی، تقویت مهارت گوش دادن، گسترش مهارت‌های کلامی، تقویت حافظه، تقویت قدرت تخیل و در نتیجه قدرت خلاقیت، کسب تجربیاتی که ممکن است فرصتی برای درک آنها در دنیای واقعی وجود نداشته باشد (گسترش افق شناخت)، تربیت علمی، تقویت روحیه‌ی اجتماعی کودک، کمک به مواجهه آسان با موقعیت‌های دشوار، آشنایی با مباحث تربیتی به زبانی شیوا اشاره کرد. قبل از آن‌که هریک از این موارد را بیشتر توضیح دهیم نیاز است تا کمی بیشتر در مورد تخیل صحبت کنیم.
تخیل چیست؟
تجسم ذهنی آن چیزی که در دنیای حقیقی وجود ندارد، تخیل نام دارد. تخیل ممکن است روزی به حقیقت تبدیل شود و یا اینکه تا ابد تخیل باقی بماند. قوه‌ی تخیل از مهم‌ترین قدرت‌هایی است که خداوند در وجود هر انسانی قرار داده است. به‌عنوان مثال نیروی الکتریسیته (برق) که امروز کاربرد فراوان یافته ابتدا به‌صورت تخیلی در ذهن بشر شکل گرفت و با بررسی و آزمایش‌های فراوان به حقیقت تبدیل شد. هزاران سال پیش اگر در مورد روشن شدن لامپ با کسی صحبت می‌کردید، او با تعجب به شما نگاه می‌کرد زیرا همچین چیزی در ذهن او تخیلی بیش نبود.
تخیل از آنجایی بیشتر اهمیت می‌یابد که ذهن انسان را به خود مشغول سازد. اگر در مود آنچه امروز کشف نشده فکر کنیم، با انجام ازمایش و بررسی می‌توانیم امید داشته باشیم که به‌زودی آن چیز را کشف کنیم. البته هیچ چیز آنقدرها ساده به دست نمی‌آید و نیاز است در این راه تلاش فراوان داشته باشیم. یکی از ویژگی‌های اصلی مدرسه گلهای فاطمیه نیز همین موضوع است. ما تمام تلاش خود را به کار می‌بندیم تا کودکان در عین توجه به حقیقت زندگی بتوانند در مسیر رشد استاندارد و کارآمد قوه‌ی تخیل خود نیز گام بردارند.
حال وقت آن است تا در مورد کاربردها و مزایای قصه بیشتر صحبت کنیم:
به خواب رفتن کودکان
وقتی از کاربرد قصه برای به خواب رفتن کودکان صحبت می‌کنیم ناخودآگاه به یاد قصه‌هایی میفتیم که مادربزرگ‌های عزیز تعریف می‌کردند. شاید این رویداد مبارک برای نسل‌های قبلی خاطرات بیشتری را تداعی کند اما امروز نیز همچنان کاربرد گسترده دارد.
قصه‌گویی قبل از خواب برای کودکان سبب آرامش ذهنی و در نتیجه خواب آرام و باکیفیت خواهد شد. ممکن است کودکان در طول روز با هزاران نوع چالش و درگیری ذهنی مواجه شوند به همین دلیل نیاز است تا تمامی این مسائل قبل از خواب از ذهن کودک خارج شوند. جالب است بدانید که قصه گویی یکی از بهترین راه‌های خروج افکار مزاحم از ذهن کودکان محسوب می‌شود.
انتقال مفاهیم آموزشی و پرورشی
وقتی قصد دارید موضوعی را به کودک آموزش دهید اما نمی‌دانید بهتر است از چه راهی آن را به کودک منتقل کنید، بهتر است بدانید که قصه بهترین راه ممکن است. حتما نیاز نیست تا یک قصه‌ی آماده از کتاب‌ها و فضای وب پیدا کنید تا به شما کمک کند، می‌توانید خودتان یک قصه‌ی زیبا و کاربردی بسازید.
برای این منظور تنها کافی است محتوای آموزشی و یا پرورشی خود را در سیر حوادث جذاب قرار دهید و شخصیتی خلق کنید تا آن را برای کودک شرح دهد. ساده‌ترین روش این است که ببینید کودکتان به کدام حیوان علاقه دارد، سپس قصه‌ای بسازید که در آن حیوان مورد علاقه‌ی کودکتان سخن می‌گوید. یا شخصیت قصه را در سیر حوادثی قرار دهید که نتیجه‌ی اخلاقی آخر آن محتوای آموزشی شما باشد.
مفاهیمی مانند احترام به یکدیگر، دوستی، آرامش، بخشندگی، برخی مهارت‌ها، سپاسگزاری، آشنایی با خداوند و غیره همگی در غالب قصه قابل انتقال هستند.
افزایش علاقه و روحیه‌ی کتاب‌خوانی
از مزیت‌های قصه‌گویی برای کودکان تشویق آنها به کتاب‌خوانی است. البته این مزیت برای زمانی است که شما قصه را از روی کتاب بخوانید، در این حالت کودکان با الگوبرداری از شما این عادت را در وجود خود پرورش می‌دهند. بنابراین توصیه می‌کنیم والدین نیز جهت آموزش کتاب‌خوانی به کودکان به صورت غیر مستقیم، زمان‌هایی را در حضور فرزند خود به مطالعه‌ی کتاب اختصاص دهند.
تقویت مهارت گوش دادن
برای بیشتر کودکان بسیار سخت است که روی موضوع خاصی مدت طولانی تمرکز کنند زیرا آنها بیشتر علاقه دارند صحبت کنند. قصه گویی برای کودکان باعث می‌شود توجه آنها به یک موضوع بیشتر شود و مــهارت گوش دادن فعال در آنها تقویت می‌شود.
گسترش مهارت‌های کلامی
خواندن داستان به کودکان کمک می‌کند تا با کلمات جدید آشنا شود. قصه گویی در رواشناسی کودکان بسیار توصیه شده و روانشناسان معتقدند که قصه گویی روشی مناسب برای آموزش کلمات جدید و تلفظ درست آنها به حساب می‌آید. بدین ترتیب مهارت ارتبــاط کلامی کودکان تقویت شده و برقراری ارتباط را برای آنها آسان می‌سازد.
تقویت حافظه
وقتی برای کودک خود قصه می‌خوانید، بخشی از قصه که معمولا موضوع اصلی و یا پیام آن است وارد حافظه‌ی بلند مدت او شده و اگر چند روز بعد از کودک بخواهید قصه را برای شما تعریف کند او به راحتی این‌کار را می‌کند. بدین ترتیب با قصه‌گویی می‌توانید ظرفیت حافظه‌ی کودکان را تقویت کنید.
تقویت قدرت تخیل و در نتیجه قدرت خلاقیت
در مورد تخیل و قدرت آن صحبت شد. قصه خوانی برای کودکان می‌تواند قوه‌ی تخیل آنها را تقویت کند. وقتی کودک در قصه‌ای می‌شنود که خرس قطبی سخن می‌گوید به‌طور ناخودآگاه می‌تواند باقی حیوانات را نیز در ذهن به سخنوری وا دارد. این موضوع در مورد سایر حوادث و موقعیت‌های قصه نیز صادق است.
گسترش افق شناخت
ممکن است کودکان هرگز فرصت سفر به کشورهای مختلف جهان، دیدن فرهنگ‌های مختلف و قرارگرفتن در موقعیت‌های گوناگون را پیدا نکنند. با قصه گویی برای کودکان این فرصت را به آنها می‌دهید تا با کشورهای مختلف، فرهنگ‌های متفاوت و موقعیت‌های گوناگون آشنا و اطلاعات خود را بالا ببرند.
تربیت علمی کودکان
قصه گویی برای کودکان زمینه را برای یادگیری علمی فراهم می‌کند. قصه خوانی کودک را برای یادگیری موضوعات مختلف مشتاق می‌کند. کودک زمانی که در دنیای واقعی با موضوعات مشابه قصه رو به رو می‌شود، کنجکاوی بیشتری از خود نشان می‌دهد.
تقویت روحیه‌ی اجتماعی کودک
در برخی مواقع ممکن است کودک از سوال کردن و پرس‌وجو در مورد مسائل مختلف بپرهیزد. داستان گویی به کودک کمک می‌کند برای یادگیری مسائل جدید بدون ترس سوال کند همچنین موجب افــزایش اعتماد به نفس کودکان می‌شود. به همین ترتیب قصه گویی برای کودک نقش بسیاری در افزایش مهارت‌های ارتباطی بازی می‌کند.
مواجهه آسان با موقعیت‌های دشوار
برخی شرایط پیش آمده در زندگی ممکن است موجب سردرگمی کودکان شوند. قصه‌هایی که شخصیت‌های آن در شرایط دشوار قرار می‌گیرند، به کودکان کمک می‌کنند تا پیچیدگی را درک و در مواجهه با شرایط دشوار زندگی واکنش مطلوبی داشته باشند. همچنین مهارت حل مسئله را در آنها تقویت می‌کند.
آشنایی با مباحث تربیتی
بچه‌ها گوش دادن به قصه را دوست دارند. آنها معمولا به تقلید از شخصیت‌های مورد علاقه‌ی خود می‌پردازند. با گفتن قصه‌های معنی دار از سنین کم، می‌توان بعضی ویژگی‌ها مانند شجاعت، صداقت، صبوری و غیره را درون کودکان نهادینه کرد. تــقلید کودکان و نوزادان مرحله مهمی از رشد شناختی آنها است و این موضوع در تقلید از شخصیت‌های دوست داشتنی کودک به اوج خود می‌رسد.