اصطلاح ADD مخفف (Attention Deficit Disorder) اختلال در توجه، بدون بیش فعالی، یکی از گسترده‌ترین اختلال‌های رفتاری میان افراد به خصوص دانش آموزان در مقطع دبستان می‌باشد. بسیاری از افراد درگیر اختلال بی توجهی کامل یا کم توجهی هستند اما نمی‌دانند اختلال در توجه ADD چیست و از این بابت بسیار آزرده خاطر شده‌اند، اما این اختلال بین کودکان شیوع بیشتری دارد. اختلال بی توجهی یا کم توجهی، به اختلالی گفته می‌شود که در آن معمولاٌ بدون هیچ علت خاصی بی توجهی، برانگیختگی و پیش فعالی بروز پیدا می‌کند. همچنین این اختلال می‌تواند بدون وجود نشانه‌های پیش فعالی هم تشخیص داده شود. اختلال در توجه موجب به وجود آمدن بسیاری از مشکلات مانند کاهش یادگیری، تمرکز، سرپیچی غیر عمدی از قوانین، بی انضباطی و سایر مشکلات اجتماعی می‌شود. با ما در پیش دبستانی ودبستان قرآنی گلهای فاطمیه همراه باشید تا در مورد این اختلال بیشتر توضیح دهیم.
اختلال در توجه یا ADD چیست؟
اگر کودکی که علائم بی توجهی از خود بروز می‌دهد، درمان نشود یا درمان او عقب بیفتد در امور اجتماعی، یادگیری و رشد دچار مشکلات زیادی خواهد شد. پس بسیار اهمیت دارد که با دیدن اولین نشانه‌های اختلال کم توجهی (ADD) سریعاٌ اقدامات لازم جهت درمان نظیر: استفاده از روش‌های رفتاردرمانی، توسط افراد متخصص آغاز شود.
با وجود تحقیقات فراوان در این زمینه همچنان مشخص نشده است که علت اصلی بروز اختلال ADD چیست، اما تصور می‌شود علت اصلی آن ارسال پیام‌ها به مغز از روش‌های متفاوت می‌باشد. این اختلال در سن 6 تا 12 سالگی علائم خود را نشان می‌دهد. تشخیص اختلال کم توجهی در کودکان زیر 6 سال بسیار دشوار بوده و پسرها زودتر علائم آن را بروز می‌دهند. تشخیص اختلال کم توجهی (ADD) در دخترها کمی چالش برانگیزتر است.
افراد درگیر با اختلال کم توجهی (ADD) برخلاف کودکان درگیر با پیش فعالی (ADHD) فعالیت آنچنانی نداشته و در تمرکز و توجه کردن دچار اختلال هستند. این افراد معمولاٌ در محل هستند (جسم آنها آنجا است) اما ذهن‌شان (تمرکزشان) جای دیگری است و به اصطلاح رایج در عالم دیگری سپری می‌کنند.
نشانه‌های رفتاری افراد درگیر با Add چیست؟
- اشتباهات مکرر از روی نداشتن تمرکز
- فراموشی
- کم یا بی حوصله در امور آموزشی و کارهایی که نیاز به تمرکز دارند
- عوض کردن بحث و یا پریدن وسط صحبت دیگران
- صرف زمان جهت پیدا کردن راهی برای فرار از انجام کارها
- عدم توجه به جزئیات امور
- نمی‌توانند حتی 5 دقیقه روی یک موضوع خاص متمرکز شوند
- فرایند یادگیری طولانی مدت و در اکثر مواقع ناموفقی را طی می‌کنند
- تظاهر به دقت و توجه در عین عدم توجه
- رویا‌پردازی بیش از حد
- بسیار کند در انجام کارها
- توانایی برنامه‌ریزی ندارند
- جا گذاشتن و یا گم کردن وسایل به صورت غیرعمدی
- هر عاملی مثل صدای وزش باد یا حرکت ماشین در محیط به راحتی تمرکزشان را برهم می‌زند
- عدم انجام یا انجام ناقص اعمالی که به وی محول شده است (مسئولیت پذیری کم)
- معدل درسی پایین
گاهی اوقات، وقتی دانش آموز درس نمی‌خواند یا در انجام تکالیف خود کوتاهی می‌کند دچار اختلال ADD شده و دیگر این موضوع از کنترل او خارج است اما والدین یا کادر مدرسه از این موضوع آگاهی نداشته و سعی می‌کنند با تلاش فراوان مباحث درسی را به او بفهمانند یا او را وادار کنند تا در انجام تکالیف کوتاهی نکند. این موضوع در طولانی مدت برای کودک و اطرافیان او بسیار آزار دهنده است و حتی منجر به ضربه‌های روحی شدیدی می‌شود که اثرات آن تا آخر عمر همراه کودک خواهد ماند. بهتر است با مشاهده‌ی علائم ابتدایی حتماٌ با مشاورین مدارس صحبت کنید یا به یک فرد متخصص در این زمینه مراجعه نمایید تا بررسی‌های لازم صورت گیرد.
هر کودکی که به عدم تمرکز و یا بازیگوشی و کوتاهی در انجام امورد دچار شد، اختلال در توجه (ADD) دارد؟
پاسخ، خیر است. هر کودکی می‌تواند گاهی علائم کم توجهی و یا بی توجهی کامل از خود بروز دهد و این موضوع در برخی مواقع کاملاٌ طبیعی است. بهتر است به کودک خود فرصت دهید و رفتارهای او را در طول مدت زمان مشخصی زیر نظر داشته باشید، همچنین دقت کنید که کودک شما چند نشانه از اختلال در توجه را از خود بروز می‌دهد و سپس جهت بررسی‌های بعدی اقدام نمایید. جهت شفاف شدن موضوع، در ادامه به راه‌های تشخیص اختلال در توجه خواهیم پرداخت.
راه‌های تشخیص اختلال Add چیست؟
برای تشخیص اختلال در توجه، تست‌ها و ازمایش‌هایی وجود دارند که مشخص می‌کنند کودک شما دقیقاٌ در چه مرحله‌ای از اختلال قرار دارد و طبق آن راه‌های درمانی مناسب به شما پیشنهاد خواهد شد. راه‌های تشخیصی همچنین می‌توانند برای پیگیری درمان کودک هم کاربرد داشته باشند.
کودکی دچار اختلال در توجه شده است که یک یا چند مورد از مشخصات زیر را داشته باشد:
- از میان علائم ذکر شده حداقل 4 تا 7 مورد را داشته باشد.
- از بین نشانه‌ها و علائمی که پیش از این ذکر کردیم، حداقل 6 یا 7 مورد را داشته باشد.
- علائم از زمان مشاهده حداقل 6 تا 9 ماه ادامه پیدا کنند.
- علائم تشدید شود و یا تعداد آنها زیادتر شود.
- کودک بالای 6 سال داشته باشد و علائم از همان 6 سالگی به بعد بروز پیدا کنند.
- مشاورین مدارس از وجود اختلال در توجه گزارش داده باشند.
- تایید تست‌های تشخیصی مبنی بر وجود اختلال در توجه.
عوامل موثر در ایجاد اختلال Add چیست؟
علت اصلی بروز اختلال در توجه هنوز مشخص نشده است اما طبق تحقیقات صورت گرفته، تاکنون دو عامل مهم محیط و وراثت در بروز آن موثر گزارش شده‌اند.
عوامل موثر محیطی: محیط تاثیر غیر قابل انکاری در ایجاد برخی اختلالات از جمله اختلال در توجه دارد اما ساز و کار تاثیر محیط بر ایجاد این نوع از اختلال همچنان مبهم باقی مانده است. طبق نتایج به دست آمده در برخی تحقیقات، مشاهده‌ی رفتار دیگران در محیط پیرامون توسط کودک و عدم استفاده از روش‌های آموزش عملی (کارگاهی، آزمایشگاهی، ورزشی و غیره) به کودکان می‌تواند جزء عوامل محیطی موثر در ایجاد اختلال در توجه باشند.
عوامل موثر ژنتیکی: این عوامل نقش بیشتری در بروز اختلال در توجه دارند. به نتایج برخی تحقیقات صورت گرفته در این مورد دقت کنید:
- تقریباٌ 25 درصد خانواده‌هایی که دارای 2 فرزند هستند و فرزند اول آنها دچار اختلال در توجه بوده، فرزند دوم نیز به این اختلال دچار شده است.
- از دوقلوهای درگیر با اختلال در توجه، حدود 82 درصد از آنها هر دوقل درگیر بوده‌اند.
- پسرها علائم را زودتر و با شدت بیشتری از خود بروز می‌دهند.
راه‌های درمان اختلال Add چیست؟
برای درمان این اختلال که ریشه در ذهن انسان دارد هم می‌توان از روش‌های درمانی با استفاده از دارو و هم روش‌های غیر دارویی (مهارت‌های رفتاری) بهره برد.
درمان دارویی اختلال Add
داروهای رایج برای کنترل علائم اختلال در توجه عبارتند از: ریتالین و آدرال که معمولاٌ به افزایش تمرکز در انجام امور در کودکان منجر می‌شوند. ریتالین جزء داروهایی است که برای درمان افسردگی مورد استفاده قرار می‌گیرد و دارای ترکیبات آمفتامین است. آدرال هم از جمله داروهای دسته‌ی آمفتامین بوده و برای اختلال درتوجه و پیش فعالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. توجه داشته باشید استفاده از این داروهای شیمیایی اعتیاد آور بوده با عوارض جانبی دیگری همراه خواهند بود، پس، از مصرف خودسرانه‌ی آنها برای فرزندان خود جداٌ بپرهیزید و حتماW با پزشک متخصص مشورت نمایید.
طب سنتی و داروهای گیاهی نیز جهت کنترل و درمان اختلال در توجه نقش دارند. با وجود این‌که استفاده از داروهای گیاهی عوارض کمتری به همراه دارد اما باید حتماٌ با نسخه‌ی پزشکی تهیه و مورد استفاده قرار گیرند. فهرستی از این گیاهان دارویی را برای شما آورده‌ایم:
- گوتوکولا (Gotukola)
- براهمی (Bacopa)
- رودیولا (Rhodiola)
درمان غیردارویی اختلال ADD
رفتار درمانی، یکی از روش‌های محبوب و موثری است که اکثر پزشکان آن را به تنهایی یا همراه با درمان دارویی برای کودکان به کار می‌برند. در رفتار درمانی به کودکان درگیر با اختلال در توجه رفتارهایی نظیر، مسئولیت پذیری، بالا بردن تمرکز، نحوه صحیح برنامه‌ریزی و دیگر موارد آموزش داده می‌شود تا علائم اختلال کاهش یابد. فرآیند رفتار درمانی بسیار کمک می‌کند تا اختلال در توجه به صورت دائمی برطرف گردد زیرا این روش بر آموزش مهارت به کودکان تمرکز دارد.
درمان اختلال Add با رژیم غذایی
طبق تحقیقات صورت گرفته، تاکنون رژیم غذایی خاصی برای درمان اختلال در توجه کشف نشده است. رژیم غذایی تنها می‌تواند در کنترل و یا پیشگیری از این نوع اختلال موثر باشد به طور کلی هر ماده‌ی غذایی که برای تقویت ذهن انسان مفید است، برای کنترل و پیشگیری از اختلالADD نیز بسیار مفید خواهد بود.
با مراجعه به افراد متخصص نظیر مشاورین و روانشناسان فعال در این حوزه، پس از تشخیص اختلال و بسته به شرایط کودک شما (سن، جنسیت، نوع، تعداد و میزان شدت علائم و غیره) ممکن است هر کدام از این روش‌ها برای درمان و یا کنترل هرچه بهتر اختلال در توجه مورد استفاده قرار گیرند. معمولاٌ درمان غیر دارویی نقش موثرتری دارد زیرا یک فرآیند طولانی مدت است و کودک آرام آرام با مهارت‌های تازه آشنا شده، فرصت دارد آنها را در زندگی تثبیت کند و همچنین عوارض استفاده از داروهای شیمیایی نیز در آن وجود ندارد.
از اختلال Add و رسیدگی به آن نترسید
برخی والدین ممکن است علائم این ختلال را در کودکان خود مشاهده کنند اما از ترس برچسب زدن روی کودک، تحقیر او و یا عقب ماندن از درس‌ها و هر مسئله‌ی دیگری از مراجعه به پزشک و شروع روند درمان امتناع ورزند. توجه داشته باشید که در این‌جا ما با یک نوع اختلال مواجه هستیم که اگر به موقع شناسایی و درمان نشود، آینده‌ی کودک را به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد. وقتی می‌توان با چند راهکار ساده، همین ابتدای راه جلوی پیشرفت اختلال را گرفت، چرا بیهوده زمان را از دست بدهید؟ بهتر است قبل از مراجعه به پزشک برای آماده سازی ذهن کودک، با او صحبت کنید، بگویید او بیمار نیست، رفتارهایی که از خود بروز می‌دهد هرگز اشتباه نیستند و او همیشه می‌تواند یک انسان کامل و موفق باشد.
سخن پایانی در مورد اختلال در توجه (Add)
در این مطلب برای شما همراهان گرامی پیش دبستانی و دبستان دخترانه گلهای فاطمیه توضیح دادیم که اختلال Add چیست و چگونه می‌توان با شناسایی به موقع آن روند درمانی دارویی و یا غیر دارویی را پیگیری نمود. همچنین بیان داشتیم که استفاده از روند درمان غیر دارویی به دلیل عارضه‌ی کمتر و مهارت آموزی بسیار بهتر است. امید است با توجه به مطالب گفته شده، اختلال در توجه را در همان سنین پایین جدی بگیرید و سریع و به موقع درمان شود تا کودکان بتوانند برای آینده‌ی هرچه بهتر خود و سرزمین‌مان تلاش کنند.